Tweet
Рамковниот е напишан во aтина?
Со рамковната преамбула на нашиот устав се направени промени со кои македонскиот народ е избришан како носечки столб на историската борба на жителите од овој простор за создавање самостојна држава. Избришан е и историскиот континуитет на македонската држава. грците се фалат дека тие ни ја подготвиле измената
Десет години од Охридскиот договор
„Ако се попушти пред тероризмот, тоа е смртна закана за меѓунационалните односи во Република Македонија“, изјави тогашниот претседател на државата Борис Трајковски од говорницата на македонското собрание на 6 март 2001 година, непосредно по првата жртва кај Танушевци. Месец и половина пред тоа, додека земјата се занимаваше со аферата „Прислушување“, отворена и никогаш докрај разоткриена од Бранко Црвенковски, беше ракетирана полициската станица во Теарце и убиен полицаецот Момир Стојановски од кривопаланечкото село Дубровица.
Три дена подоцна, со свое коминике, одговорноста за нападот во Теарце ја презеде дотогаш непознатата ОНА, истакнувајќи дека тоа била акција против „македонските окупатори и нивните соработници-Албанци“. Со соопштението се најавува борба додека „не се ослободи албанскиот народ“, а припадниците на македонската полиција беа повикани „да се вратат кај нивните семејства и да не се жртвуваат залудно за илузорните македонски планови и за доминација врз мнозинското албанско население“.
Со тоа почна војната на ОНА за територија, а не за договор за уставни промени. Изненадувањето беше големо, бидејќи две години по настаните на Косово беше доста јасно дека САД и НАТО нема да бомбардираат уште една балканска држава за да го отцепат албанското население од неа, а самите Албанци ниту се способни, ниту поради бившата српска покраина смеат да размислуваат за такво нешто. Тоа се виде и по незаинтересираноста на Запад за бунтот што тие зимски месеци го најавуваа Албанците во јужна Србија, односно Прешевската долина.
Згора на тоа, во Македонија ситуацијата беше сосема различна од таа во Србија во 1999 година. На власт беа антикомунистички сили, сосема различни од Слободан Милошевиќ.
Навистина, не многу способни (и со една единствена желба - да создадат сопствена олигархија наспроти таа создадена од наследниците на комунистите), но сепак луѓе што дури и за полициските автомобили зедоа американски кредит за да го потрошат купувајќи американски возила. Албанците во Македонија не беа надвор од системот, туку напротив, беа составен дел на секоја власт и, згора на тоа, ВМРО-ДПМНЕ и ДПА почнаа полека да се обидуваат да решат некои од наталожените меѓуетнички проблеми во државата.
Реално, услови за нова војна немаше, освен доколку идејата не беше сосема друга - да се бара територија, за да се добие нов Устав. Меѓутоа, порано или подоцна, Албанците тоа ќе го добиеја и без војна. Зошто тогаш беше потребно да гинат за нешто за што и онака ќе се договореа со „реформираните“ (кога се во прашање односите меѓу Македонците и Албанците) вмровци? Кому му одговараше тоа?
Окупатори и славомакедонци
Затоа збунуваше квалификацијата на Македонците како „окупатори“, но тоа што особено зачудуваше е што во некои од соопштенијата ОНА го употребуваше терминот „славомакедонци“. „Каури“ или некој друг погрден термин би можел да се очекува, ама „славомакедонци“? Тоа е нешто што никогаш не било битно за Албанците, бидејќи во тоа време, во согласност со нашата генетички изменета историја, други Македонци и не постоеја. Нападна употреба на истиот термин доаѓаше само од уште едно место на Земјината топка - Грција.
Тогаш, речиси од ведро небо, додека и генералниот секретар на НАТО, Џорџ Робертсон, сé уште го употребуваше терминот „терористи“ за „славните борци“ на ОНА, додека по илјада пати се повторуваше низ светот прифатеното начело дека со терористи не се преговара, среде Скопје и среде војна во државата, главниот уредник на тогашен „Дневник“, Бранко Героски, ја промовираше идејата за промена на преамбулата на македонскиот устав (и на некои содржини од нормативниот дел). Спорен бил делот од преамбулата со кој Македонија се дефинирала како „национална држава на македонскиот народ во која се обезбедува целосна граѓанска рамноправност и трајно сожителство со...“, пишуваше тогаш најтиражниот дневен весник во државата. Намерно или случајно, притоа беа заборавени два збора што и претходеа на цитираната реченица од преамбулата, а кои му даваа поинаква смисла на цитатот:
„Тргнувајќи... од историскиот факт дека Македонија е конституирана како национална држава на македонскиот народ...“, се велеше во оригиналниот текст на таа наводно спорна преамбула, што е нешто сосема различно од тоа што сакаше да го прикаже „Дневник“.
Една работа е што подолу во истата таа преамбула се велеше дека Македонија се конституира како „граѓанска држава“ и што во членот два се наведува дека „суверенитетот произлегува од граѓаните“, што се однесува на сегашноста, а сосема друга работа беше забележувањето на историскиот факт дека „Македонија е конституирана како национална држава на македонскиот народ...“, што воопшто не беше дефиниција на современа Македонија, туку историски факт што може да се провери и во одлуките на АСНОМ и во уставите на Републиката од 1946 до 1991 година. Тоа е тоа што преамбулата го наведуваше во наводно спорниот дел. Но на тој историски факт очигледно му беше дојдено време за вештачко и насилно ревидирање, иако во тоа време не беше сосема јасна целта на операцијата за која, ете, беше испипан и пулсот во јавноста.
Сиртаки во Охрид
Десет години подоцна, во весник што егзистира во рамките на македонската „подрачна единица“ на ВАЦ (каде што сега спаѓа и „Дневник“) и со кој директорува Срѓан Керим, тогашен министер за надворешни работи во владата на Георгиевски, се појави со своја исповед Александар Маљас. Во интервјуто, првиот грчки амбасадор во земјава наведува дека новата преамбула на македонскиот устав (во која го нема „спорниот дел“), стокмена со рамковниот договор, потпишан од Георгиевски, Црвенковски, Имери и Џафери, всушност е негово дело и дело на неговиот „соборец“ Рондос. Преговорите во Охрид, според кажаното, очигледно биле само техничка реализација на грчките идеи како уставно да се преуреди Република Македонија.
„Рондос и јас го подготвиме документот само по 12 дена од инцидентите во Танушевци. Речиси 80 отсто од рамковниот договор ја има содржината на овој нон пејпер... Вашиот устав е заснован на националности, а не на граѓани. Сметам дека сегашната преамбула е подобра, но сé уште нема целосна хармонизираност со концептот за општество на граѓани“, вели Маљас.
Во Охрид, Џејмс Пердју имал со себе американски правници, а со американско педигре бил и правникот во преговарачкиот тим на Арбен Џафери. Но, ако му се верува на Маљас, нивна улога била само да го затскријат вистинскиот нарачател и технички да го реализираат составеното во Атина - бришење на историската улога на македонскиот народ како носечки столб во формирањето на македонската држава и негова трансформација во заедница што живее во држава чие име е спорно. А тоа е нешто за што Грците се многу заинтересирани. Всушност, на негирањето на таа историска желба и улога на македонскиот народ за формирање сопствена држава, на негирањето на неговата историја и култура, се темелат сите нивни аргументи со кои ни го оспоруваат правото сами да го одредиме својот национален идентитет и врз таа основа и името на државата.
Творба без корен
Но тоа не е сé. Преамбулата на Уставот од 1991 година тргнуваше од „историското културно, духовно и државно наследство на македонскиот народ и од неговата вековна борба за национална и социјална слобода и за создавање своја држава“.
Во новата преамбула, културното, духовното и државното наследство на македонскиот народ и неговата вековната борба за сопствена држава исчезнаа, а наместо тоа добивме дека „граѓаните на Македонија, македонскиот народ, како и граѓаните што живеат во нејзините граници, кои се дел од албанскиот народ, турскиот народ, влашкиот народ, српскиот народ, ромскиот народ, бошњачкиот народ и другите“, ја преземаат „одговорноста за сегашноста и за иднината на нивната татковина“, што е типична безлична наративна формула на која и е местото во некоја од патетичните резолуции на Советот за безбедност на ООН за некој досаден проблем низ светот. Или во преамбулата на некоја нова држава, без корен и подлога, какви што се раѓаат во Африка, па дури и во Европа (Косово). Тоа се формулации што се пишуваат за да се пополни местото и кои немаат никакво значење, бидејќи државата нема свој поглед во историјата. Дали Македонија е таква творба? Мала утеха е благодарноста на „граѓаните на Македонија“ кон предците за нивните „заложби и борби за создавање самостојна и суверена Македонија“, како сурогат за претходно избришаните редови.
Понатаму, во старата преамбула се зборува за „државноправните традиции на Крушевската Република и историските одлуки на АСНОМ“, потоа за „уставноправниот континуитет на македонската држава како суверена република во Федеративна Југославија“ и за „слободно изразената волја на граѓаните на Македонија на референдумот од 8 септември 1991 година“. Сето тоа заедно, значи таа фино извлечена историска линија преку која се развивала и остварувала желбата за сопствена држава до 1991 година, е заменето со формулација што зборува за „согласност со традицијата на Крушевската Република“ (која не е веќе државноправна традиција), за „одлуките на АСНОМ“ (кои веќе не се историски) и за „Референдумот од 8 септември 1991 година“.
Како што лесно може да се забележи, на овој начин од новата преамбула го снема и уставноправниот континуитет на македонската држава како суверена република во Федеративна Југославија, што всушност претставуваше сврзувачко ткиво меѓу Крушевската Република, АСНОМ и денешна Република Македонија.
Така повторно доаѓаме до зборовите на Маљас дека „сегашната преамбула е подобра“ и дека „Уставот со фабричка грешка“ (Црвенковски) бил „базиран на националности, а не на граѓани“ (Маљас). Тоа, ни помалку ни повеќе, го зборува човек во чија држава навистина постојат само граѓани, но такви што можат да се изјаснат само како Грци. За изразувањето друга националност, во оваа членка на ЕУ, до неодамна се одеше во затвор. Вреди ли тогаш да се објаснува правното педигре на овој човек, кој доаѓа од Јужна Африка во 1960 година, а зборува за укинување на ропството?
И кога сето тоа ќе се состави по принципот на сложувалка, се добива еден фин заклучок за тоа зошто била војната во 2001 година. Албанците и ОНА не се бореле за себе, туку биле употребени да одработат посериозен план на нашиот јужен сосед, а како награда за тоа добија неколку права во Уставот (кои на обичниот граѓанин што нема да добие работа во државната администрација по принципот на национален клуч, не му значат ништо сериозно). Се разбира, го добија и правото во одредени ситуации да можат да го блокираат донесувањето одлуки во неколку државни тела, што на изглед е добро решение за гарантирање на правата на албанската заедница, но во суштина, кога ќе се погледне од аспектот на Маљас, значи дека по потреба, преку далечинско можат да бидат активирани во случај на потреба од нова игра против македонскиот народ. А како што се виде од неодамнешните игри околу северот на Косово и реакцијата на некои од македонските Албанци, тоа далечинско веќе можат да го употребуваат и Србите.
Автор: Дарко Јаневски
Со рамковната преамбула на нашиот устав се направени промени со кои македонскиот народ е избришан како носечки столб на историската борба на жителите од овој простор за создавање самостојна држава. Избришан е и историскиот континуитет на македонската држава. грците се фалат дека тие ни ја подготвиле измената
Десет години од Охридскиот договор
„Ако се попушти пред тероризмот, тоа е смртна закана за меѓунационалните односи во Република Македонија“, изјави тогашниот претседател на државата Борис Трајковски од говорницата на македонското собрание на 6 март 2001 година, непосредно по првата жртва кај Танушевци. Месец и половина пред тоа, додека земјата се занимаваше со аферата „Прислушување“, отворена и никогаш докрај разоткриена од Бранко Црвенковски, беше ракетирана полициската станица во Теарце и убиен полицаецот Момир Стојановски од кривопаланечкото село Дубровица.
Три дена подоцна, со свое коминике, одговорноста за нападот во Теарце ја презеде дотогаш непознатата ОНА, истакнувајќи дека тоа била акција против „македонските окупатори и нивните соработници-Албанци“. Со соопштението се најавува борба додека „не се ослободи албанскиот народ“, а припадниците на македонската полиција беа повикани „да се вратат кај нивните семејства и да не се жртвуваат залудно за илузорните македонски планови и за доминација врз мнозинското албанско население“.
Со тоа почна војната на ОНА за територија, а не за договор за уставни промени. Изненадувањето беше големо, бидејќи две години по настаните на Косово беше доста јасно дека САД и НАТО нема да бомбардираат уште една балканска држава за да го отцепат албанското население од неа, а самите Албанци ниту се способни, ниту поради бившата српска покраина смеат да размислуваат за такво нешто. Тоа се виде и по незаинтересираноста на Запад за бунтот што тие зимски месеци го најавуваа Албанците во јужна Србија, односно Прешевската долина.
Згора на тоа, во Македонија ситуацијата беше сосема различна од таа во Србија во 1999 година. На власт беа антикомунистички сили, сосема различни од Слободан Милошевиќ.
Навистина, не многу способни (и со една единствена желба - да создадат сопствена олигархија наспроти таа создадена од наследниците на комунистите), но сепак луѓе што дури и за полициските автомобили зедоа американски кредит за да го потрошат купувајќи американски возила. Албанците во Македонија не беа надвор од системот, туку напротив, беа составен дел на секоја власт и, згора на тоа, ВМРО-ДПМНЕ и ДПА почнаа полека да се обидуваат да решат некои од наталожените меѓуетнички проблеми во државата.
Реално, услови за нова војна немаше, освен доколку идејата не беше сосема друга - да се бара територија, за да се добие нов Устав. Меѓутоа, порано или подоцна, Албанците тоа ќе го добиеја и без војна. Зошто тогаш беше потребно да гинат за нешто за што и онака ќе се договореа со „реформираните“ (кога се во прашање односите меѓу Македонците и Албанците) вмровци? Кому му одговараше тоа?
Окупатори и славомакедонци
Затоа збунуваше квалификацијата на Македонците како „окупатори“, но тоа што особено зачудуваше е што во некои од соопштенијата ОНА го употребуваше терминот „славомакедонци“. „Каури“ или некој друг погрден термин би можел да се очекува, ама „славомакедонци“? Тоа е нешто што никогаш не било битно за Албанците, бидејќи во тоа време, во согласност со нашата генетички изменета историја, други Македонци и не постоеја. Нападна употреба на истиот термин доаѓаше само од уште едно место на Земјината топка - Грција.
Тогаш, речиси од ведро небо, додека и генералниот секретар на НАТО, Џорџ Робертсон, сé уште го употребуваше терминот „терористи“ за „славните борци“ на ОНА, додека по илјада пати се повторуваше низ светот прифатеното начело дека со терористи не се преговара, среде Скопје и среде војна во државата, главниот уредник на тогашен „Дневник“, Бранко Героски, ја промовираше идејата за промена на преамбулата на македонскиот устав (и на некои содржини од нормативниот дел). Спорен бил делот од преамбулата со кој Македонија се дефинирала како „национална држава на македонскиот народ во која се обезбедува целосна граѓанска рамноправност и трајно сожителство со...“, пишуваше тогаш најтиражниот дневен весник во државата. Намерно или случајно, притоа беа заборавени два збора што и претходеа на цитираната реченица од преамбулата, а кои му даваа поинаква смисла на цитатот:
„Тргнувајќи... од историскиот факт дека Македонија е конституирана како национална држава на македонскиот народ...“, се велеше во оригиналниот текст на таа наводно спорна преамбула, што е нешто сосема различно од тоа што сакаше да го прикаже „Дневник“.
Една работа е што подолу во истата таа преамбула се велеше дека Македонија се конституира како „граѓанска држава“ и што во членот два се наведува дека „суверенитетот произлегува од граѓаните“, што се однесува на сегашноста, а сосема друга работа беше забележувањето на историскиот факт дека „Македонија е конституирана како национална држава на македонскиот народ...“, што воопшто не беше дефиниција на современа Македонија, туку историски факт што може да се провери и во одлуките на АСНОМ и во уставите на Републиката од 1946 до 1991 година. Тоа е тоа што преамбулата го наведуваше во наводно спорниот дел. Но на тој историски факт очигледно му беше дојдено време за вештачко и насилно ревидирање, иако во тоа време не беше сосема јасна целта на операцијата за која, ете, беше испипан и пулсот во јавноста.
Сиртаки во Охрид
Десет години подоцна, во весник што егзистира во рамките на македонската „подрачна единица“ на ВАЦ (каде што сега спаѓа и „Дневник“) и со кој директорува Срѓан Керим, тогашен министер за надворешни работи во владата на Георгиевски, се појави со своја исповед Александар Маљас. Во интервјуто, првиот грчки амбасадор во земјава наведува дека новата преамбула на македонскиот устав (во која го нема „спорниот дел“), стокмена со рамковниот договор, потпишан од Георгиевски, Црвенковски, Имери и Џафери, всушност е негово дело и дело на неговиот „соборец“ Рондос. Преговорите во Охрид, според кажаното, очигледно биле само техничка реализација на грчките идеи како уставно да се преуреди Република Македонија.
„Рондос и јас го подготвиме документот само по 12 дена од инцидентите во Танушевци. Речиси 80 отсто од рамковниот договор ја има содржината на овој нон пејпер... Вашиот устав е заснован на националности, а не на граѓани. Сметам дека сегашната преамбула е подобра, но сé уште нема целосна хармонизираност со концептот за општество на граѓани“, вели Маљас.
Во Охрид, Џејмс Пердју имал со себе американски правници, а со американско педигре бил и правникот во преговарачкиот тим на Арбен Џафери. Но, ако му се верува на Маљас, нивна улога била само да го затскријат вистинскиот нарачател и технички да го реализираат составеното во Атина - бришење на историската улога на македонскиот народ како носечки столб во формирањето на македонската држава и негова трансформација во заедница што живее во држава чие име е спорно. А тоа е нешто за што Грците се многу заинтересирани. Всушност, на негирањето на таа историска желба и улога на македонскиот народ за формирање сопствена држава, на негирањето на неговата историја и култура, се темелат сите нивни аргументи со кои ни го оспоруваат правото сами да го одредиме својот национален идентитет и врз таа основа и името на државата.
Творба без корен
Но тоа не е сé. Преамбулата на Уставот од 1991 година тргнуваше од „историското културно, духовно и државно наследство на македонскиот народ и од неговата вековна борба за национална и социјална слобода и за создавање своја држава“.
Во новата преамбула, културното, духовното и државното наследство на македонскиот народ и неговата вековната борба за сопствена држава исчезнаа, а наместо тоа добивме дека „граѓаните на Македонија, македонскиот народ, како и граѓаните што живеат во нејзините граници, кои се дел од албанскиот народ, турскиот народ, влашкиот народ, српскиот народ, ромскиот народ, бошњачкиот народ и другите“, ја преземаат „одговорноста за сегашноста и за иднината на нивната татковина“, што е типична безлична наративна формула на која и е местото во некоја од патетичните резолуции на Советот за безбедност на ООН за некој досаден проблем низ светот. Или во преамбулата на некоја нова држава, без корен и подлога, какви што се раѓаат во Африка, па дури и во Европа (Косово). Тоа се формулации што се пишуваат за да се пополни местото и кои немаат никакво значење, бидејќи државата нема свој поглед во историјата. Дали Македонија е таква творба? Мала утеха е благодарноста на „граѓаните на Македонија“ кон предците за нивните „заложби и борби за создавање самостојна и суверена Македонија“, како сурогат за претходно избришаните редови.
Понатаму, во старата преамбула се зборува за „државноправните традиции на Крушевската Република и историските одлуки на АСНОМ“, потоа за „уставноправниот континуитет на македонската држава како суверена република во Федеративна Југославија“ и за „слободно изразената волја на граѓаните на Македонија на референдумот од 8 септември 1991 година“. Сето тоа заедно, значи таа фино извлечена историска линија преку која се развивала и остварувала желбата за сопствена држава до 1991 година, е заменето со формулација што зборува за „согласност со традицијата на Крушевската Република“ (која не е веќе државноправна традиција), за „одлуките на АСНОМ“ (кои веќе не се историски) и за „Референдумот од 8 септември 1991 година“.
Како што лесно може да се забележи, на овој начин од новата преамбула го снема и уставноправниот континуитет на македонската држава како суверена република во Федеративна Југославија, што всушност претставуваше сврзувачко ткиво меѓу Крушевската Република, АСНОМ и денешна Република Македонија.
Така повторно доаѓаме до зборовите на Маљас дека „сегашната преамбула е подобра“ и дека „Уставот со фабричка грешка“ (Црвенковски) бил „базиран на националности, а не на граѓани“ (Маљас). Тоа, ни помалку ни повеќе, го зборува човек во чија држава навистина постојат само граѓани, но такви што можат да се изјаснат само како Грци. За изразувањето друга националност, во оваа членка на ЕУ, до неодамна се одеше во затвор. Вреди ли тогаш да се објаснува правното педигре на овој човек, кој доаѓа од Јужна Африка во 1960 година, а зборува за укинување на ропството?
И кога сето тоа ќе се состави по принципот на сложувалка, се добива еден фин заклучок за тоа зошто била војната во 2001 година. Албанците и ОНА не се бореле за себе, туку биле употребени да одработат посериозен план на нашиот јужен сосед, а како награда за тоа добија неколку права во Уставот (кои на обичниот граѓанин што нема да добие работа во државната администрација по принципот на национален клуч, не му значат ништо сериозно). Се разбира, го добија и правото во одредени ситуации да можат да го блокираат донесувањето одлуки во неколку државни тела, што на изглед е добро решение за гарантирање на правата на албанската заедница, но во суштина, кога ќе се погледне од аспектот на Маљас, значи дека по потреба, преку далечинско можат да бидат активирани во случај на потреба од нова игра против македонскиот народ. А како што се виде од неодамнешните игри околу северот на Косово и реакцијата на некои од македонските Албанци, тоа далечинско веќе можат да го употребуваат и Србите.
Автор: Дарко Јаневски
